زانو درد در کودکان به عنوان بیماری های ارتوپدی اطفال ، می تواند ناشی از بسیاری از عوامل باشد. لازم به ذکر است که درد زانو در کودکان ، معمولا در نتیجه استفاده بیش از حد از زانو رخ می دهد ، البته می تواند ناشی از ضربه یا بیماری خاص نیز باشد. به طور کلی شروع درد زانو در کودکان ، پس از تاخیر قابل توجهی اتفاق می افتد و افت سطح فعالیت کودک می تواند بیانگر شروع علائم زانو درد باشد. دکتر محمد ابراهیم طاهریان ، متخصص ارتوپدی در تهران در این مقاله هر آن چه که باید در مورد این بیماری بدانید را توضیح داده اند.
علل زانو درد در کودکان
اگر فرزند دلبند شما به زانودرد مبتلا است به طور قطع می خواهید بدانید که چه عواملی باعث زانو درد در کودکان می شوند؟ در پاسخ به این سوال باید اشاره داشت که به طور کلی آناتومی مفصل زانوی کودکان ، به گونه ای است که نسبت به مشکلات کوچک و استفاده بیش از حد بسیار حساس است ؛ از این رو چنین مواردی می توانند زمینه ساز بروز زانو درد در کودک شما شوند. در ادامه اصلی ترین مواردی که احتمال ابتلا به زانو درد در کودکان را تشدید می کنند مورد بررسی قرار داده ایم :
عفونت مفصل زانو : عفونت از نوع باکتریایی از جمله دلایل ایجاد کننده در در ناحیه زانو در سنین کودکی می باشد که با درد و تورم همراه است این درد در عمده موارد به حدی است که کودک را از راه رفتن باز می دارد. به والدین عزیز توصیه می شود چنانچه هر گونه در ناحیه زانوی کودک خود علائم التهاب را مشاهده نمودند ، سریعا به متخصص ارتوپد مراجعه نمایند زیرا در چنین مواردی ریسک وجود عفونت در مفاصل زانو و به تبع آن زانو درد محتمل است.
آسیب دیدگی غضروف زانو : بعضا شاهد آن هستیم که در برخی کودکان بخشی از زانو به دنبال علل نامعلومی ، کنده شده و در واقع جدا می شود در چنین مواردی درد زانو بسیار شدید خواهد بود.
ابتلا به ازگوداشلاتر : بیماری ازگوداشلاتر که با التهاب زانو همراه است در حقیقت یکی از شایع ترین بیماری های مرتبط با زانو در کودکان می باشد که اغلب در سنین بلوغ اتفاق می افتد ، البته کودکانی که فعالیت های ورزشی از جمله ورزش دو انجام می دهند نیز در معرض ابتلا به آن هستند.
زانو جهنده : یکی دیگر از علل ابتلا به زانو درد در کودکان ، زانو جهنده می باشد که به خاطر وارد آوردن فشار مضاعف به تاندون کشکک و آسیب دیدگی بافت تاندون حادث می شود و معمولا در اثر چمباتمه زدن و پرش بیش از حد در کودکان فعال رخ می دهد.
آسیب دیدگی بافت نرم زانو : بافت نرم زانو یعنی تاندون ها ، رباط ها و عضلات زانو در کودکانی که فعالیت بیش از اندازه دارند ، به مراتب نسبت به دیگر کودکان بیشتر در معرض آسیب بوده و به مرور زمان دچار آسیب دیدگی می شود.
سندرم pfs : این سندرم که به عنوان سندرم پاتلوفمورال نیز شناخته می شود ، در بخش پیشین یا جلوی زانو ایجاد می شود و وقوع آن در سنین نوجوانی بسیار متداول است ، البته در افراد جوانی که ورزش حرفه ای انجام می دهند نیز ریسک بروز آن دور از انتظار نیست. علت بروز این سندرم جابجایی مچ پا یا وارد آوردن فشار بیش از حد بر روی زانو می باشد.
وجود تومور در نواحی مجاور زانو : تشکیل تومور در نواحی اطراف زانو که به ندرت اتفاق می افتد ، از دیگر علل ایجاد کننده زانودرد در کودکان می باشد. این مسئله که منجر به بروز زانو درد در کودکان شود ، امری نادر تلقی می شود اما ریسک بروز آن غیرممکن نیست.
التهاب عضلات ران : عضله چهار سر ران در کودکان زمانی که آسیب دیده یا دچار کشیدگی شود ، دستخوش التهاب شده و این موضوع به زانو درد در کودکان منتج می شود. لازم به ذکر است که این مسئله اغلب در کودکانی که ورزش هایی نظیر دو و فوتبال انجام می دهند به مراتب بیشتر مشاهده می شود.
علائم زانو درد در کودکان
متداول ترین دلیل درد زانو در کودکان ، استفاده بیش از حد از زانو است. به طور کلی مفصل زانوی کودک ، نسبت به آسیب های کوچک به رباط ، ورزش و استفاده بیش از حد بسیار حساس است. معمولا درد قدامی زانو به تدریج شروع و با افزایش سطح فعالیت بدتر می شود. هنگامی که کودک ، مکررا زانو را خم می کند ( پرش ، دویدن و سایر تمرینات ) ، درد ممکن است شدت یابد. شایان ذکر است در صورت عدم درمان ، کودک ممکن است دچار ضعف عضلانی ران ( عضلات چهار سر ) شود.
اگر درد زانو در اثر ضربه باشد ؛ کودک هنگام بالا رفتن از پله ها ، ایستادن یا راه رفتن ممکن است صدای زانو یا ترک خوردن را تجربه کند. این اتفاق ، ممکن است منجر به ناپایداری زانو ( لغی ) شود که معمولا در نتیجه آسیب رباط اتفاق می افتد.
از تشکیل چرک در مفصل زانو (ناشی از عفونت باکتریایی مفصل زانو) می توان به عنوان یکی دیگر از علل زانودرد در کودکان نام برد. در این موارد ، زانوی کودک یا اطراف آن ملتهب می شود و معمولا با تورم و درد همراه است. این اتفاق می تواند مانع راه رفتن کودک شود.
لازم به ذکر است چنانچه مفاصل زانوی کودک علاوه بر قرمز شدن ، با تورم نیز همراه شود ؛ می تواند بیانگر این باشد که کودک مبتلا به آرتروز نوجوانان شده است که این شرایط اغلب در کودکان از 6 ماهگی تا 16 سالگی اتفاق می افتد. (این مسئله توسط متخصص ارتوپد قابل بررسی و تشخیص می باشد.)
تشخیص زانو درد در کودکان
متخصص ارتوپد ، پیش از هر چیز معاینات جسمی لازم ؛ از جمله فشار دادن زانو و پاها و حرکت دادن آن ها به روش های خاص را انجام می دهد. این آزمایشات ، می توانند نشان دهند که کدام قسمت از زانو آسیب دیده است. همچنین در راستای تشخیص علت دقیق درد زانو ، گاهی اوقات آزمایشات تصویربرداری نیز استفاده می شود که شامل موارد زیر می باشد :
- اشعه ایکس برای بررسی آسیب دیدگی استخوان ها
- سی تی اسکن یا ام آر آی برای مشاهده داخل زانو
نکات پیشگیرانه آسیب دیدگی زانو در کودکان
به گفته دکتر محمد ابراهیم طاهریان ، بهترین دکتر ارتوپد در تهران ، جهت جلوگیری از وقوع عارضه نامبرده نکات ذیل را رعایت فرمایید :
- فشار وزن بدن بر زانو ، موجب بروز صدمات و آسیب دیدگی زانو می شود ؛ لذا اگر فرزندتان اضافه وزن دارد ، به او کمک کنید تا وزن خود را کاهش دهد.
- کودکانی که ورزش و فعالیت بدنی دارند ، حتما تمرینات مناسب برای گرم کردن و سرد کردن ؛ مانند کشش عضلات همسترینگ و عضلات چهار سر ران قبل و بعد از تمرین و بازی انجام بدهند.
- تقویت عضلات و مفاصل زانو برای جلوگیری از زانو درد ضروری است ، تمرینات هوازی به تقویت عضلات پا کمک می کند.
- استفاده از کفش های ورزشی مناسب و وسایل محافظت از زانو مفید است.
برای درمان زانو درد در کودکان چه باید کرد؟
به والدین عزیزی که کودک شان دچار زانو درد است ، توصیه می شود که به منظور ارزیابی دقیق کودک خود حتما یک جلسه با پزشک متخصص ترتیب دهند تا با تشخیص علت دقیق زانو درد ، مناسب ترین روش درمانی را برای کودک خود در پیش گیرند.
روش های درمان زانو درد در کودکان
تا زمانی که کودک توسط یک متخصص مورد ارزیابی قرار نگیرد ، باید او را از انجام هر گونه فعالیتی که باعث بروز زانو درد می شود ، منع نمود.
درمان های زیر می توانند به کودک در راستای درمان درد زانو ، کمک کنند :
- حمام گرم ؛ به ویژه قبل از خواب ، می تواند به کاهش درد زانو کمک کند.
- قرار دادن کمپرس یخ پیچیده شده در حوله بر روی زانو ، می تواند در رفع تورم و التهاب زانو و نیز رفع زانو درد ؛ موثر واقع گردد.
- تا زمان بهبودی و تسکین درد زانو ، فعالیت هایی که باعث آسیب دیدن زانو می شوند باید متوقف شوند.
- مالش ملایم ناحیه آسیب دیده ، می تواند احساس بهتری در کودک ایجاد کند.
- کشش آرام ساق پا و ران ها در طول روز ، می تواند علائم زانو درد را تسکین داده یا از تشدید آن جلوگیری کند ؛ البته توجه داشته باشید که تمرینات کششی ممکن است برای کودکان خردسال چالش برانگیز باشد.
- درمان های خانگیاز این که به کودک داروهای مسکن ؛ مانند استامینوفن یا ایبوپروفن بدهید ، اکیدا اجتناب فرمایید ؛ زیرا مصرف داروهای حاوی آسپرین در کودکان می تواند موجب بروز یک بیماری نادر اما جدی به نام سندرم “ری” شود.
- در صورتی که متخصص برای کودک ؛ باند الاستیک ، یا نوع دیگری از تکیه گاه را جهت تسکین درد زانو تجویز نموده است ؛ طبق دستورالعمل از آن استفاده کنید.
- توجه داشته باشید که کودک تان وزن مناسبی داشته باشد ، زیرا اضافه وزن می تواند مفاصل زانو را تحت فشار قرار داده و سبب تشدید درد شود.
فیزیوتراپی برای زانو درد در کودکان
در این رویکرد ، یک ارزیابی جامع انجام می پذیرد تا دلیل اصلی بروز درد در زانو مشخص شده و از عدم وجود دیگر مشکلات اطمینان حاصل گردد. در این فرآیند امکان دارد موارد زیر نیز بررسی شوند :
- هم ترازی قسمت پایینی پا ، کاسه زانو و عضلات چهار سر
- ثبات زانو ، چرخش لگن و محدوده حرکتی زانوها و لگن
- ارزیابی کاسه زانو برای وجود هر گونه سفتی
- بررسی اینکه عضلات ران به زانو متصل هستند یا خیر
- قدرت ، انعطاف پذیری ، استحکام و شرایط کلی ماهیچه های ران و همسترینگ
- سفتی تاندون آشیل ، همچنین انعطاف پذیری و موقعیت قرار گیری پاها
پس از انجام این ارزیابی ، ممکن است فیزیوتراپیست برای برطرف کردن زانو درد در کودکان ، رویکردهای درمانی مناسبی را پیش گیرد. این موضوع عموما شامل مواردی مثل تمرینات قدرتی و حرکات کشسانی می شود.
ممکن است پزشک علاوه بر این موارد ، توصیه هایی را نیز در مورد شرکت در ورزش های مختلف به بیمار ارائه کرده و او را به استفاده از ابزارهایی مثل بریس و کفی کفش تشویق نماید.
زانودرد کودکان باعث بروز اثرات جانبی طولانی مدت می شود؟
با به کار گرفتن درمان مناسب ، بیشتر مشکلاتی که مربوط به زانو هستند و در کودکی رخ می دهند برطرف خواهند شد و به صورت طولانی مدت ، موجب زانو درد نمی شوند.
زانو درد در کودکان ارتباطی به وزن دارد یا خیر؟
بله ، اضافه وزن در کودکان می تواند سبب ایجاد فشار مضاعف بر روی زانو شده و در نتیجه منجر به بروز درد در این ناحیه و گاها در برخی موارد بدفرمی شکل زانوی کودک شود.
البته کمبود شدید وزن و لاغری مفرط در کودکان نیز می تواند سبب بروز برخی بیماری ها نظیر پوکی استخوان و مواردی از این قبیل شده و به زانو درد منتج گردد.
آیا زانو درد در کودکان خطرناک است؟
از آن جا که درد زانو در کودکان می تواند بر وجود یکسری مشکلات جدی اعم از عفونت ، التهاب مفاصل ، آسیب رباط ها ، شکستگی استخوان و مواردی از این قبیل دلالت کند ؛ از این رو در برخی موارد امکان دارد خطرناک باشد.
آیا ورزش کردن برای کودکان مبتلا به زانو درد ممنوع است؟
انجام ورزش های سنگین برای کودکانی که زانو درد دارند تا قبل از درمان کامل عارضه ممنوعیت دارد ؛ اما بسته به علت و دامنه درد در صورت صلاحدید پزشک ، کودک می تواند برخی ورزش ها را انجام دهد البته مشروط به این که از دستورات پزشک معالج خود پیروی کند.
زانودرد در کودکان چه عوارضی دارد؟
زانو درد در کودکان می تواند با عوارض زیر همراه باشد :
- محدودیت دامنه فعالیت : طبیعتا درد در ناحیه زانو ، محدودیت حرکت و در نتیجه کاهش فعالیت را به دنبال دارد ؛ از این رو موجب بروز مشکلاتی در زندگی روتین کودک می شود و او را از انجام فعالیت های روزانه و حرکت های ورزشی باز می دارد.
- عوارض روحی : در صورتی که زانو درد کودک شدید باشد ، سبب بروز استرس در او شده و در نتیجه تاثیرات منفی بر روحیه کودک گذاشته و اثرات مخرب روحی به دنبال دارد.
- افت کیفیت تحصیلی : ابتلای کودک به زانو درد ، طبیعتا از میزان تمرکز او در فراگیری دروس در مدرسه می کاهد و مشکلات عدیده ای بر عملکرد تحصیلی او وارد می آورد.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
- در صورتی که درد بیشتر از دو هفته ادامه پیدا کند.
- درد در زانو روی عملکرد و کارهای روزانه کودک اثر منفی گذاشته باشد.
- درد باعث لنگیدن کودک شده باشد.
- زانو درد منجر به بروز آسیب در زانو شده باشد.
توجه داشته باشید که در صورت مشاهده هر یک از این علائم ، حتما به یک متخصص ارتوپد خوب مراجعه کنید و آن را پشت گوش نیاندازید.
