منظور از انحراف شست پا یا اصطلاحا هالوکس والگوس ، در حقیقت برآمدگی استخوانی است که در مفصل پایه انگشت شست پا دیده می شود. زمانی که انگشت بزرگ پا به انگشت جانبی خود فشار وارد آورده و به سمت آن متمایل گردد ، می تواند سبب بیرون زدگی مفصل شست پا یا به عبارتی انحراف شست پا شود. به جهت رفع این ناهنجاری می توانید به دکتر محمد ابراهیم طاهریان ، بهترین متخصص ارتوپد تهران مراجعه نمایید.
علل انحراف شست پا
انحراف شست پا ، عموما منشأ وراثتی داشته و به دنبال برخی اختلالات ساختاری در پا که غالبا ژنتیکی هستند ، نمود می یابد. البته برخی از عارضه ها نیز در بروز انحراف شست پا دخیل هستند که عبارتند از :
- صافی کف پا
- ساختار غیرطبیعی استخوان ها
- انعطاف پذیری بیش از حد رباط ها
برخی از متخصصان معتقدند که استفاده از کفش نامناسب نیز می تواند از عوامل ایجاد کننده هالوکس والگوس باشد ؛ اما برخی دیگر اعتقاد دارند که کفش نامناسب نمی تواند زمینه ساز بروز این عارضه گردد و تنها در تشدید آن می تواند موثر باشد.
گونه های انحراف شست پا
انحراف شست پا مادرزادی: تعدادی از نوزادان از بدو تولد به عارضه هالوکس والگوس دچار هستند.
هالوکس والگوس دوران نوجوانی یا جوانی : این احتمال وجود دارد که عارضه انحراف شست پا در نوجوانان بین سنین 10 تا 15 سال نمود پیدا کند.
عوامل خطر
لازم به ذکر است که انحراف شست پا ، با گذشت زمان حدّت یافته و از جمله مواردی که در تشدید آن اثرگذارند می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
- ایستادن طولانی مدت
- ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید
- استفاده از کفش هایی که هم اندازه پا نبوده و به دلیل تنگ و کوچک بودن ، منتج به تحت فشار قرار گرفتن انگشتان بویژه انگشت شست پا می شوند.
- استفاده از کفش های پاشنه دار یا کفش های نوک تیز ، نیز در تشدید انحراف شست پا دخیل می باشند ؛ چرا که این نوع از کفش ها موجب به هم فشرده شدن انگشتان پا خواهند شد.
علائم و نشانه های انحراف شست پا
- پوست کناری انگشت شست پا را دچار قرمزی و التهاب خواهد ساخت.
- سبب خواهد شد که انگشت شست پا به سمت دیگر انگشتان منحرف گردد.
- منجر به ضخامت پوست زیر انگشت شست پا می گردد.
- به ایجاد پینه یا به اصطلاحا کالوس ، بر روی انگشت دوم پا منتج خواهد شد.
- موجب ایجاد درد مکرر یا ممتد در پا می شود.
- انحراف شست پا در مواردی که به دنبال بیماری آرتریت رخ داده باشد ، مانع سهولت حرکت شست پا شده و به محدودیت حرکتی انگشت بزرگ پا می انجامد.
لازم به ذکر است که گاها درد ناشی از انحراف شست پا ، سبب اختلال در راه رفتن می گردد.
درمان انحراف شست پا
جهت درمان انحراف انگشت شست پا ، بسته به وسعت این اختلال ، هم می توان از روش های درمانی غیرتهاجمی ؛ اعم از دارو ، کفش های مناسب ، فاصله دهنده های انگشتی ، پدگذاری و نوارپیچی ، کفی های طبی کفش ، اسپلینت ، اصلاح فعالیت ها و فیزیوتراپی و همچنین از روش جراحی بهره برد.
روندهای درمانی انحراف شست پا
لازم به ذکر است که انحراف شست پا خود به خود برطرف نمی گردد بلکه لازم است در این راستا به متخصص ارتوپد مراجعه نمایید تا ایشان یکی از روندهای درمانی را اتخاذ نماید.
پدگذاری و نوار پیچی: پدهای مخصوص دور تا دور شست پا قرار گرفته و به کاهش درد ناشی شده کمک می کند. همچنین با استفاده از چسب های مخصوص می توانید انگشت پا را در محل صحیح نگه دارید.
کفش های مخصوص : استفاده از کفش هایی مخصوص که کفی پهن و عمیقی دارند ، موجب می شود فشار از روی انگشت پا برداشته شود.
دستگاه های نگهدارنده (Orthotic devices) یا ارتز : این دستگاه ها به اصلاح فرم پا و برطرف سازی ایرادات وارده به اسکلت آن کمک می کنند. همچنین می توانید در میان شست پا و انگشت کناری آن ، فاصله دهنده انگشتی قرار دهید. بعضی از افراد نیز با پوشیدن اسپلینت ها در طول شب و قرار گیری انگشت پا در راستای صحیح ، به کاهش درد کمک می کنند.
مصرف داروهای مسکن : داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) ، هم به صورت خوراکی و هم به صورت استعمال موضعی ، همراه با کمپرس یخ می توانند در کنترل درد و ورم مؤثر باشند.
فیزیوتراپی : ماساژ دادن ، تمرینات فیزیوتراپی و اولتراسوند تراپی ، چسبندگی بافت های صاف را برطرف ساخته و از درد و التهاب می کاهد. حرکاتی نیز وجود دارند که باعث تقویت ماهیچه های اطراف شده و به طور نسبی به رفع انحراف شست پا کمک می کنند.
تزریقات : تزریقات استروئیدی ممکن است در پایین آوردن شدت درد و ورم اثرگذار باشند اما تزریق مکرر ان
ها می تواند باعث آسیب دیدگی مفاصل شود. معمولاً این پروسه آخرین روند درمانی است که پیش از اقدام برای جراحی ، اتخاذ می گردد.
جراحی : طبیعتاً اگر فرایندهای غیرجراحی تاثیری در بهبودی انحراف شست پا نداشته باشند و راه رافتن در این شرایط برایتان بسیار دشوار و دردناک شود ، ارتوپد به گزینه آخر درمان یعنی عمل جراحی (بونیونکتومی) روی می آورد. طی عمل ، جراح ارتوپد انحراف را برطرف ساخته و استخوان ها را مجدداً نظم می دهند تا شست پا دوباره در محل صحیح قرار گیرد.
روش های جراحی
تکنیک های جراحی زیادی برای رفع این مشکل وجود دارد. امکان دارد متخصص یک یا دو روش را بسته به تشخیص خود و شدت بیماری با هم ترکیب نماید. در ادامه برخی از روش هایی که برای درمان این مشکل استفاده می شوند را معرفی کرده ایم :
روش آستین/شورون (Austin/Chevron)
این پروسیجر اغلب برای دفورمیتی های متوسط استفاده می شود. برشی به شکل V ایجاد خواهد شد و سپس با بهره گرفتن از یک اره کمانی ، سر اولین استخوان کف پا به صورت عرضی یا میانی بریده خواهد شد. تکه جدا شده در این مرحله در یک زاویه دیگر قرار داده می شود تا انحراف شست پا درمان شود. این تکه استخوان به وسیله چند پین سر جای خود فیکس خواهد شد.
روش ریوردین (Reverdin)
یک تکه استخوان از سر اولین استخوان کف پا برداشته می شود تا مدیریت غضروف مفصلی راحت تر باشد. این تکه استخوان در قسمت پشتی قرار می گیرد و در آنجا مستقر خواهد شد. در مواردی ، بنا به تصمیم گیری متخصص ، غضروف مفصلی چرخانده خواهد شد. برای فیکس کردن استخوان معمولا از پیچ استفاده خواهد شد.
روش Scarf
زمانی که دفورمیتی متوسط تا شدید باشد ، باید به سراغ این تکنیک رفت. برش استفاده شده در این رویکرد طولی خواهد بود و در جهت میانی و عرضی حرکت خواهد کرد. این برش داخل بدنه استخوان زده خواهد شد. تکه مرکزی به کناره ها حرکت داده خواهد شد و با دو پیچ سرجای خود محکم می شود.
تکنیک Lapidus Arthrodesis
زمانی که انحراف شست پا زیاد باشد ، از این رویکرد بهره گرفته می شود. ابتدا یک تکه از غضروف مفصلی میانی و پایه اولین استخوان کف پا برداشته می شود و به این صورت ، این دو استخوان بهم جوش می خورند. فیکس کردن استخوان ها می تواند بیرونی و به وسیله استفاده از پیچ یا صفحه باشد.
در چه مواردی برای درمان انحراف شست پا ، عمل جراحی درخواست می شود ؟
در صورتی که درد ناشی از انحراف انگشت شست پا به قدری باشد که فعالیت های روتین از قبیل پیاده روی را با محدودیت مواجه سازد ؛ به طوری که حتی علیرغم پوشیدن کفش های مناسب نیز امکان پیاده روی بدون احساس درد وجود نداشته باشد. چنانچه التهاب و تورم انگشت شست پا ، با مصرف دارو و استراحت نیز التیام نیابد. در مواردی که انحراف شست پا ، سبب ناتوانی فرد در خم و راست کردن انگشت شست پا شده باشد.
چگونه می توان از بروز انحراف شست پا جلوگیری کرد؟
پوشیدن کفش متناسب و اندازه پاهایتان یکی از مراحل کلیدی پیشگیری از وقوع انحراف شست پا ، یا وخیم تر شدن آن به حساب می آید. ترجیحاً از پوشیدن کفش هایی با کفی بسیار باریک و نوک تیز اجتناب کنید. همچنین بهتر است به طور دائم از کفش های پاشنه بلندی که پاشنه های باریکی دارند و فشار زیادی به قسمت جلو پا وارد می کنند ، پرهیز کنید. اگر کف پایتان صاف است یا به طور مادرزادی ایراد دیگری در پاهایتان مشاهده می شود ، بهتر است از کفش های مخصوص و نگهدارنده ها استفاده کنید.
عوارض انحراف شست پا
ابتلا به هالکوس والگوس ممکن است ریسک بروز عارضه های ذیل را افزایش دهد:
- خارهای استخوانی
- آماس کیسه های مفصلی
- استئوآرتریت
چه زمانی ملزم به مراجعه به ارتوپد هستید؟
- چنانچه راه رفتن برایتان دشوار بوده
- شست پا بی حرکت و بی حس شده
- مفاصل انگشت پا قرمز و ملتهب شده اند
- بعد از جراحی نشانه های عفونت همچون تب شدید نمود یافته است
عدم درمان انحراف شست پا موجب بروز چه مشکلاتی می شود؟
بدون اتخاذ یک روند درمانی صحیح ، مثلا تعویض کفش مورد استفاده یا استفاده از ارتزها ، به مرور زمان انحراف شست پا شدت می یابد. اگر به موجب آن متحمل درد بسیار شدیدی شوید ، به خصوص در هنگام راه رفتن یا ایستادن به طور ثابت در یک نقطه ، رفته رفته تحرک شما کم شده که می تواند بر روی سلامت تان تاثیرات منفی بگذارد و کیفیت زندگی تان را پایین بیاورد.
مراقبت های بعد از درمان انحراف شست پا
بعد از اینکه هالوکس والگوس درمان شد ، بیماران باید یک سری اقدامات را در جهت بهبودی سریع تر و اصلاح عوارض ناشی از این عارضه به انجام رسانند. در این قسمت در مورد هر کدام از این اقدام ها توضیحاتی را ارائه داده ایم :
اصلاح راه رفتن
بعد از درمان شست پای منحرف ، ممکن است برای اینکه به شست پا فشار وارد نشود ، بیماران روی یک سمت پای خود راه رفته و به این شکل راه رفتن عادت کنند. این موضوع باید برطرف شود تا تعادل حفظ شده و از بروز دیگر آسیب ها جلوگیری شود. به این منظور پزشک یا فیزیوتراپ به شما کمک خواهد کرد تا دوباره به شکل صحیح و اصولی راه بروید.
کاهش درد
برای کم کردن درد و همچنین برگرداندن محدوده حرکتی به عضلات و مفاصل نیز اقداماتی توسط پزشک و خود بیمار باید صورت بگیرد. از این اقدامات می توان موارد زیر را نام برد :
- استفاده از داروهای ضد درد
- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
- تجویز برخی داروها توسط جراح
- انجام فیزیوتراپی
کفش استفاده شده
بعد از جراحی انحراف شست پا ، نیاز است تا در کفش هایی که می پوشید هم تجدید نظر نمایید. برای مثال چون بعد از عمل شکل پا تغییر می کند ، بنابراین به پا کردن کفش های قدیمی فکر خوبی به نظر نمی رسد و ممکن است روی حالت قرار گرفتن پا تاثیر بگذارد. به همین دلیل بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا ایشان با انجام بررسی های لازم کفش مناسب را به شما پیشنهاد دهد.
اما به صورت کلی پیشنهاد می شود از پوشیدن کفش هایی که کف صاف و همچنین پنجه تنگ دارند امتناع کنید. همچنین می توانید برای محافظت از جای زخم ها ، جوراب های نخی و ابریشمی به پا کنید.
