در مقاله حاضر تصمیم داریم تا به بررسی بیماری آرتروز زانو ، علل بروز این بیماری ، علائم ، روش تشخیص و همچنین درمان آن بپردازیم. برای کسب اطلاعات کافی در این خصوص تا انتهای مقاله با ما همراه باشید. دکتر محمد ابراهیم طاهریان بهترین متخصص ارتوپد در تهران ، با تشخیص صحیح و سریع بیماری های ارتوپدی و ارائه راهکارهای مناسب درمانی ، مراجعین محترم خود را در راستای بهبودی یاری می نمایند.
فهرست مطالب
آرتروز چیست ؟
پیش از پرداختن به آرتروز زانو ، لازم می دانیم در ابتدا شما را با مفهوم بیماری آرتروز آشنا نماییم. آرتروز در حقیقت ، نوعی عارضه عضلانی – اسکلتی می باشد که منجر به بروز انقباض و التهاب در عضلات درگیر می شود و درد و ناراحتی در آن ناحیه را به دنبال دارد. آرتروز ، در هر یک از مفاصل بدن می تواند نمود یابد و تقریبا می توان گفت که حدودا 100 نوع آرتروز وجود دارد که از این میان ، چندین نوع آن مرتبط با عضلات و مفاصل زانو است.
آرتروز زانو چیست ؟
آرتروز زانو یا اصطلاحا ساییدگی زانو ، به التهاب مفصل زانو اشاره دارد که استئوآرتریت شایع ترین نوع آرتروز در زانو می باشد. این عارضه ، به تدریج سبب از بین رفتن غضروف زانو شده و بدین ترتیب به مرور زمان ، موجب قرارگیری استخوان های زانو روی هم و در نتیجه ، ساییده شدن آن ها می شود.
علل ایجاد کننده آرتروز زانو
به طور کلی برخی عوامل ، منجر به تشدید بروز بیماری نامبرده شده و فرد را به سمت ابتلا به آن سوق داده یا به عبارتی در معرض مواجهه با آن قرار می دهند. رایج ترین علل آرتروز در زانو عبارتند از :
- افزایش سن : بالا رفتن سن ، از عمده ترین عواملی به شمار می رود که موجب افزایش احتمال ابتلا به آرتروز می شود ؛ تا جایی که عموما افراد بالای 50 سال بیش از افراد جوان در معرض این بیماری قرار دارند.
- جنسیت : از دیگر عواملی که می توان به عنوان علت تشدید کننده بروز آرتروز در زانو به آن اشاره داشت ؛ جنسیت می باشد ، به طوری که ابتلا به این بیماری در خانم ها بیش از آقایان مشهود است.
- انجام برخی حرکات تکراری : گاهی اوقات انجام بعضی حرکت ها در بازه های زمانی طولانی ، از مواردی است که می تواند به از بین رفتن غضروف ها و ساییدگی مفاصل منتج شده و در نتیجه ، فرد را در معرض رویارویی با این بیماری قرار دهند.
- سطح تراکم استخوان : میزان تراکم استخوان و در واقع ، پایین بودن سطح آن ؛ از جمله مواردی است که فرد را در معرض خطر ابتلا به آرتروز قرار می دهد.
- اضافه وزن زیاد باعث می شود فشار بیش از حدی به مفاصل وارد گردد و منجر به صدمه دیدن آن ها شود.
- ریسک ابتلا در کسانی که سابقه این بیماری در میان اعضای خانواده شان وجود دارد نیز بالاست.
- انجام جراحی هایی در گذشته که طی آن غضروف های آسیب دیده برداشته شده اند.
- اشتغال به کاری که نیازمند فعالیت های فیزیکی بسیاری است.
انواع آرتروز زانو
آرتروز انواع بسیار گوناگون و متفاوتی دارد. در ادامه رایج ترین انواع آن را که زانو را درگیر می کنند توضیح می دهیم :
استئوآرتریت – این نوع رایج ترین نوع آرتروز است که طی آن غضروف فرسایش پیدا می کند. با از بین رفتن غضروف ها ، استخوان ها بر روی همدیگر ساییده می شوند. ساییده شدن استخوان ها با درد ، گرفتگی و محدود شدن دامنه حرکتی همراه خواهد بود و حتی امکان دارد با پیشروی این امر ، خار استخوان ایجاد شود. این نوع از آرتروز زانو ، با گذشت زمان ، وخیم تر می شود.
آرتروز به سبب ضربه – در این وضعیت ، غضروف زانو بعد از وارد شدن آسیب و ضربه ، ضخامت آن کاهش پیدا می کند. به دنبال نازک تر شدن غضروف ، حائل میان استخوان های زانو از بین رفته و به مرور استخوان ها سایید می شوند. علائم این نوع از آرتروز زانو مشابه مورد قبلی است اما امکان دارد تا سال ها بعد از وارد شدن صدمه نمود پیدا نکنند.
روماتیسم مفصلی هم نوعی از آرتروز به حساب می آید که در دسته بیماری های خود ایمنی قرار می گیرد. در شرایط معمول ، سیستم ایمنی بدن در صورت سالم بودن ، برای مقابله به التهابات ایجاد شده در داخل یا خارج بدن ، پاسخ های ایمنی را آزاد می کند. اما زمانی که فرد به روماتیسم مفصلی دچار شده است ، بدین معناست که سیستم ایمنی نقص داشته و به خود بدن حمله می کند. بدین نحو زمانی که غضروف ها مورد هدف سیستم ایمنی قرار میگیرند نوعی از آرتروز نمود پیدا می کند. نشانه های این بیماری درد ، گرفتگی و متورم شدن غشاء زلاله ای می شود.
علائم آرتروز زانو
در ذیل به رایج ترین علائم و نشانه های آرتروز زانو اشاره شده است.
- افراد مبتلا ، معمولا در هنگام انجام امور روزمره ای که مستلزم ایجاد فشار به زانو هستند ؛ اعم از بالا و پایین رفتن از پله ، انجام کارهای منزل و مواردی از این قبیل ، دچار احساس درد و ناراحتی می شوند.
- این دسته از افراد بعد از نشستن های طولانی و به طور کلی قرارگیری در یک وضعیت به مدت طولانی ، هنگامی که اقدام به برخاستن یا حرکت زانو می نمایند با احساس درد روبرو خواهند شد.
- این افراد در هنگام انجام کارهای سنگین و فعالیت های شدید ، درد فزاینده ای در زانوی خود حس خواهند کرد.
- اشخاص مبتلا به این بیماری ارتوپدی ، همواره با احساس ضعف در عضلات پا و همچنین درد تشدید شونده در این ناحیه مواجه هستند.
استیج آرتروز زانو :
آرتروزی که در زانوها نمود پیدا می کند ، می تواند در 5 استیج وقوع یابد :
استیج 0 (نرمال) : اگر شما در سطح صفر این بیماری قرار دارید ، بدین معناست که شما درگیر آرتروز زانو نیستید و از این نظر سلامت هستید.
استیج 1 (جزئی) : این سطح از آرتروز زانو نشان می دهد که مفاصل زانو به مقدار خیلی کمی فرسایش پیدا کرده اند اما به احتمال زیاد علائمی مثل درد بروز پیدا نمی کنند.
استیج 2 (خفیف) : زمانی که آرتروز به سطح خفیف برسد ، بیمار کمی درد و گرفتگی را احساس خواهد کرد اما همچنان بافت غضروفی میان استخوان ها وجود دارد و از بین نرفته است.
استیج 3 (متوسط) : زمانی که این عارضه به درجه متوسط می رسد ، بیمار درد بیشتری را احساس خواهد کرد خصوصاً هنگامی که در حال دویدن ، راه رفتن ، زانو زدن انجام حرکتی مانند اسکوات هستند. این نوع آرتروز زمان حرکت دادن پا پس از مدتی که ثابت و بی تحرک بوده ، نیز مشخص می شود. در این مواقع به احتمال زیاد باید با درد شدید کلنجار روید ؛ به این خاطر که غضروف نازک تر شده و حتی امکان دارد تعداد زیادی خار استخوان نیز ایجاد شده باشند.
استیج 4 (حاد) : آرتروز زانو پیشرفته یا حاد بدین معناست که تقریباً دیگر غضروفی میان استخوان ها باقی نمانده. بدین ترتیب زانو حالت سفت و خشک پیدا کرده ، دردناک می باشد و تقریبا غیرقابل حرکت دادن است. در این شرایط راه درمانی جراحی می باشد.
تشخیص آرتروز زانو
در راستای تشخیص این بیماری ، باید به بهترین متخصص ارتوپد تهران مراجعه شود. پزشک ، در وهله اول از طریق معاینه فیزیکی بیمار اقدام به تشخیص بیماری می نماید و پس از آن به منظور تشخیص دقیق بیماری ، تصویربرداری با اشعه ایکس و در صورت لزوم ام آر آی و آزمایشات تکمیلی را درخواست می کند. لازم به ذکر است در صورتی که پزشک ، تشخیص وجود آرتروز روماتوئید داده باشد ؛ جهت اطمینان از آن ، برای بیمار آزمایش خون نیز تجویز خواهد نمود.
درمان آرتروز زانو
تاکنون هیچ راهی برای درمان قطعی آرتروز زانو معرفی نشده است ؛ البته به کمک روش های درمانی موجود می توان به کنترل این بیماری پرداخته و از پیشروی آن و تخریب بیشتر مفاصل ، پیشگیری به عمل آورد. توجه داشته باشید که پزشک در وهله اول از طریق درمان های غیرجراحی ، اقدام به درمان بیماری می نماید و در صورتی که شدت آسیب دیدگی زانو زیاد باشد ، انجام جراحی را تجویز خواهد کرد. به طور کلی با توجه به این که وسعت علائم آرتروز در هر فردی ، متغیر است ، نمی توان یک راهکار کلی برای درمان این بیماری ارائه نمود. برحسب نوع آرتروز ایجاد شده ، هدف از درمان ، تسکین درد ، افزایش دامنه حرکتی مفصل و تقویت آن ، کنترل علائم تا حد امکان و جلوگیری از تخریب بیشتر مفصل زانو می باشد. روندهای درمانی آرتروز زانو شامل اصلاح سبک زندگی ، دارو درمانی و جراحی است.
اصلاح سبک زندگی
یکی از فرایندهایی که می تواند به بهتر شدن آرتروز زانو کمک کند ، ترک عادات غلط زندگی است که در این راستا چندین تکنیک ارائه شده است :
کاهش وزن : ممکن است فرد به سبب داشتن سبک زندگی کم تحرک و پر خوری اضافه وزن بسیاری داشته باشد و همین امر دلیل اصلی آرتروز ایجاد شده باشد ؛ بنابراین لازم است در جهت کاهش وزن خود اقدامات لازم را به انجام برساند. در این صورت درد ناشی شده کاهش می یابد و مانع وخیم تر شدن عارضه می شود.
مراقبت از مفصل زانو : سعی کنید از فعالیت هایی که سبب می شوند فشار بسیاری بر مفصل وارد شود ، دوری کنید. در صورت لزوم از وسایل کمکی مانند عصا ، استفاده کنید. همچنین برای پیاده روی از کفش های مناسب استفاده کرده و به جهت تقویت استخوان ها غذای سالم مصرف کنید.
فیزیوتراپی : با انجام فیزیوتراپی عضلات اطراف مفاصل زانو قوی و تقویت شده و از فشار وارده بر زانو می کاهد. جلوگیری از آتروفی ماهیچه ها در حفظ عملکرد زانو در سطح مطلوب ، نقش بسزایی دارد.
دارو درمانی
معمولاً برای کاهش علائم ناشی شده از آرتروز زانو ، بهترین دکتر ارتوپدی تهران داروهای ضدالتهابی و مسکن تجویز می کند. در برخی موارد نیز به تزریق کورتون روی می آورند که به سرعت درد و التهاب را کاهش می دهد.
جراحی
عمل جراحی ، به عنوان آخرین روند درمانی ، زمانی که دیگر پروسه ها نتیجه مطلوبی را برای فرد حاصل نکردند ، اتخاذ می شود. جراحی های مختلفی برای درمان آرتروز زانو به انجام می رسد. برخی از آن ها با حفظ استخوان و غضروف ، مفصل را ترمیم می کنند و در برخی پروسه های دیگر مفصل زانو به طور کامل تعویض می شود. فرایندهای
جراحی آرتروز زانو عبارتند از :
- جراحی آرتروسکوپی زانو (Knee Arthroscopy)
- جراحی استئوتومی زانو (Knee Osteotomy)
- جراحی تعویض مفصل زانو (Knee Replacement Surgery)
آیا آرتروز زانو برای همیشه باقی می ماند ؟
زمانی که زانو درگیر بیماری ارتوپدی آرتروز می شود ، به احتمال زیاد همیشه به نوعی شما را تحت تاثیر قرار دهد ؛ منتها درمان هایی در این زمینه وجود دارند که به کاهش شدت عارضه ، کنترل علائم آرتروز در زانو و ممانعت از وخیم تر شدن بیماری کمک می کنند.
چگونه می توان ریسک این بیماری را کم کرد ؟
شناخته شده ترین علل آرتروز زانو مواردی مثل ژنتیک ، دفورمیتی استخوان ، افزایش سن و ضربه هستند که البته کنترل کردن ان ها از دست ما خارج است. منتها می توان با حفظ وزن خود در سطح مناسب ، تحت فشار قرار ندادن زانو به طور مداوم و احتیاط کردن هنگام پرداختن به فعالیت های فیزیکی یا هر کاری که ریسک آسیب فیزیکی را دارا می باشد ، می توانیم از تهدید این عارضه برای خود بکاهیم.
آیا آرتروز زانو در نحوه راه رفتن تاثیر می گذارد ؟
درد و گرفتگی که به خاطر این بیماری برای زانو ایجاد میشود ، راه رفتن را دشوار می کند. در استیج های آخر ، ممکن است هنگام پیاده روی زانو به اصطلاح قفل کند و برای حرکت دادن آن باید تقلا کنید.
ورزش برای آرتروز زانو
حرکات ورزشی که تحت نظر بهترین متخصص ارتوپدی تهران به انجام برسند می توانند در کنترل علائم آرتروز زانو و جلوگیری از پیشرفته شده عارضه تاثیر گذار باشند. از جمله حرکات ورزشی می توان به موارد زیر اشاره نمود :
حرکت کششی همسترینگ : این چنین حرکات کششی از گرفتگی زانو جلوگیری کرده و موجب می شوند دامنه حرکتی وسیع تری برای زانو ایجاد شود. همچنین در کاهش دادن درد تاثیر گذار است. پیش از انجام حرکت کششی همسترینگ بهتر است 5 دقیقه پیاده روی کنید تا عضلات پاهایتان گرم شوند. پس از گرم شدن ، در حالت دراز کشیده قرار بگیرید یک حوله یا پارچه را دور کف پای راست قرار داده و دو طرف پارچه را با دست بگیرید. با استفاده از پارچه پیچیده شده پا را در حالتی کاملا راست به سمت بالا بیاورید و 20 ثانیه در ان حالت باقی بمانید ؛ سپس پا را به آرامی پایین آورید. دو دفعه انجام دهید و سپس به سراغ پای دیگر روید.
کشش ساق پا : این حرکت را می توانید در حالت نشسته یا به کمک صندلی یا هر نوع تکیه گاه دیگری انجام بدید. برای حفظ تعادل در این حرکت به تکیه گاه نیاز دارید. برای شروع پای راست خود را خم کنید و با پای چپ ی قدم به سمت عقب بردارید. پاشنه پای چپ خود را به سمت زمین فشار دهد. بدین ترتیب شما باید در ساق پای چپ خود کشش را احساس کنید. این حرکت را دو مرتبه به مدت 20 ثانیه انجام دهید و بعد همین چرخه را برای پای راست هم تکرار کنید.
