این عارضه ، یک بیماری جدی می باشد و زمانی که فشار زیادی داخل کمپارتمان عضله وجود داشته باشد رخ خواهد داد. سندرم کمپارتمان یک بیماری مربوط به عضله و عصب است که از ورزش ناشی می شود. درد ، تورم از عارضه های این مشکل می باشند و گاهی اوقات فرد قادر نیست دست ها و پاهای خود را نیز تکان دهد. هر کسی می تواند به این بیماری مبتلا شود ، اما بیشتر جوانان و ورزشکاران با آن دست و پنجه نرم می کنند. با دکتر محمد ابراهیم طاهریان ، بهترین متخصص ارتوپد تهران همراه باشید تا اطلاعات مفیدی را در این مورد به دست آورید.
سندرم کمپارتمان چیست؟
کمپارتمان ها گروهی از بافت های عضلانی ، رگ های خونی و اعصاب در دست ها و پاها هستند که توسط یک غشا قدرتمند به نام فاشیا احاطه شده اند. فاشیا نمی تواند منبسط شود ، به همین خاطر تورم در این ناحیه می تواند منجر به زیاد شدن فشار داخل کمپارتمان شود. نتیجه این امر آسیب به عضلات ، رگ های خونی و اعصاب داخل آن می باشد.
این افزایش فشار می تواند جریان خون را به این ناحیه قطع نماید و موجب قطع اکسیژن رسانی به بافت ( ایسکمی ) و مرگ سلول ها ( نکروز ) شود. این عارضه اغلب در دست ها ، پاها و بازوها رخ می دهد ؛ اما در کل امکان دارد در هر ناحیه ای از بدن که یک کمپارتمان تحت فشار است اتفاق بیافتد.
انواع سندرم کمپارتمان
این بیماری به دو دسته کلی تقسیم می شود. سندرم حاد و سندرم مزمن. در ادامه توضیح مختصری راجع به آن ها در اختیار شما قرار داده ایم :
نوع حاد
- ناگهانی اتفاق می افتد ، معمولا بعد از شکستگی یا آسیب شدید
- مورد اورژانسی است و به درمان فوری نیاز دارد
- اگر به سرعت درمان نشود می تواند منجر به آسیب دائمی عضلات شود.
- امکان دارد در نتیجه کبودی شدید عضلات رخ دهد
- به علت سفت بودن گچ یا بانداژ اتفاق بیافتد
- مصرف الکل و مواد مخدر نیز از عاملین نوع حاد سندرم کمپارتمان هستند
نوع مزمن
- به تدریج اتفاق می افتد ، معمولا در حین و بلافاصله بعد از ورزش های تکراری
- معمولا بعد از چند دقیقه از زمانی که ورزش متوقف شده باشد ، برطرف می شود.
- مورد اورژانسی نیست و آسیب دائمی وارد نمی کند
- بیشتر افراد زیر 40 سال را درگیر می کند
- در صورتی که ورزش هایی مثل شنا کردن ، تنیس یا دویدن را انجام دهید ، بیشتر در ریسک ابتلا به این بیماری هستید.
از کجا بفهمیم به این معضل دچار شده ایم؟
نوع حاد :
شایع ترین نشانه سندرم کمپارتمان حاد ، درد شدید می باشد که پس از بالا نگه داشتن منطقه آسیب دیده یا مصرف دارو بهتر نشود. زمانی که عضله آسیب دیده را به کار می گیرید یا حرکات کششی انجام می دهید ، درد بدتر خواهد شد.
از دیگر علائم احساس سفتی و کشیدگی در عضله ، یا حس سوزش در پوست اطراف ناحیه صدمه دیده می باشد. نشانه های سندرم حاد پیشرفته کمپارتمان شامل بی حسی یا فلج شدن می باشد. این معمولا نشانه آسیب دائمی است.
نوع مزمن :
درد و یا گرفتگی عضله هنگام ورزش کردن شایع ترین نشانه سندرم کمپارتمان مزمن می باشد. زمانی که ورزش را متوقف کنید ، این درد و گرفتگی معمولا بعد از سی دقیقه از بین خواهد رفت. در صورتی که به انجام حرکات ادامه دهید ، ممکن است درد مدت زمان بیشتری با شما همراه باشد. دیگر علائم شامل موارد زیر می شوند :
- مشکل در تکان دادن دست ، پا و یا ناحیه ای که تحت تاثیر قرار گرفته است
- بی حسی
- برآمدگی قابل مشاهده در عضله تحت تاثیر
عوارض طولانی مدت این بیماری
حاد
برای کم کردن فشار در این نوع بیماری ، نیاز است تا سریعا فرد تحت مراقبت های پزشکی قرار گیرد. آسیب دائمی به اعصاب و ماهیچه ها می تواند در چند ساعت رخ دهد. این یک مورد اورژانسی می باشد و در صورتی که فورا به آن رسیدگی نشود ، امکان دارد حتی نیاز به قطع عضو باشد.
مزمن
این مورد ، اورژانسی نیست ، اما در صورتی که با هر گونه علائمی رو به رو شدید ، باید پزشک خود را مطلع سازید. زمانی که درد داشتید ، ورزش را کنار بگذارید تا هیچ گونه آسیب جدی و دائمی به عضلات ، رگ های خونی و اعصاب وارد نشود.
در کل می توان گفت این عارضه جان فرد را به خطر نمی اندازد و معمولا در صورتی که فرد تحت درمان های مناسب قرار گیرد ، آسیب ماندگاری رخ نخواهد داد. هرچند درد ، ضعف و بی حسی که با این بیماری همراه است می تواند شما را از انجام برخی ورزش ها باز دارد.
عوامل خطر سندرم کمپارتمان
برخی فاکتورها ریسک بروز این بیماری را تا حد زیادی بالا می برند. این موارد شامل :
- سن : با اینکه افراد در هر سنی مستعد ابتلا به این معضل می باشند ، اما این بیماری بیشتر در مردان و زنان زیر سی سال شایع می باشد.
- نوع ورزش : ورزش های تکرار شونده مثل دویدن ریسک ابتلا به این سندرم را بالا می برند.
- بیش از حد ورزش کردن : ورزش شدید یا مکرر نیز می تواند احتمال ابتلا به سندرم کمپارتمان را تا حد زیادی بالا ببرد.
این سندرم چگونه تشخیص داده می شود؟
متخصص ارتوپد برای تعیین اینکه به نوع حاد مبتلا هستید یا مزمن ، معاینه فیزیکی را انجام می دهد. امکان دارد ایشان ناحیه ای که تحت تاثیر قرار گرفته را تحت فشار قرار دهند تا شدت درد را مشخص نمایند.
به علاوه ، ممکن است دکتر برای اندازه گیری فشار داخل کمپارتمان ، از یک فشارسنج که یک سوزن به آن متصل است استفاده کند. ایشان از شما می خواهند حرکتی که موجب درد شده را انجام دهید و سپس این اندازه گیری را انجام می دهند. پس از اتمام حرکت نیز یک بار دیگر عمل اندازه گیری به انجام خواهد رسید.
نکته : احتمال دارد برای اطمینان از اینکه به دیگر بیماری ها مبتلا نیستید ، برایتان تصویربرداری X ray تجویز شود.
دیگر تصویربرداری ها ، شامل این موارد می شود :
- تصویربرداری MRI : یک اسکن MRI ساده می تواند برای ارزیابی ساختار عضلات داخل کمپارتمان استفاده شود تا علت های احتمالی سندرم کمپارتمان کشف شود. یک اسکن پیشرفته به پزشک کمک می کند میزان مایع موجود در این ناحیه را تعیین کند. این تصاویر در سه مرحله تهیه خواهند شد. ابتدا زمانی که استراحت می کنید ، سپس در حال انجام حرکاتی که موجب درد می شوند و در آخر پس از ورزش. این نوع MRI برای تشخیص نوع مزمن این سندرم بسیار دقیق عمل می کند و حتی امکان دارد با انجام آن ، نیازی به تست فشار نباشد.
- طیف سنجی مادون قرمز (NIRS ) : این مورد یک تکنیک جدید است که میزان اکسیژن داخل خون و بافت آسیب دیده را اندازه گیری می نماید. این تست در حال استراحت و بعد از ورزش انجام می شود و به پزشک کمک می کند تشخیص دهد که جریان خون در کمپارتمان عضله کاهش یافته است یا خیر.
جلسه ویزیت
قبل از اینکه برای ویزیت شدن وقت بگیرید ، از پزشک یا دستیاران او سوال کنید که نیاز به انجام اقدام خاصی هست یا نه ، برای مثال ناشتا بودن به منظور انجام تست خاصی از جمله این موارد می باشد. قبل از مراجعه به مطب نیز لیستی از موارد زیر تهیه کنید :
- علائمی که با آن مواجه شده اید ، از جمله هر نشانه ای که به دلیل مراجعه شما غیر مرتبط به نظر برسد. قرار دادن این اطلاعات کمک زیادی به پزشک می کند تا بیماری را تشخیص داده و بهترین رویکرد را برای درمان آن برگزیند.
- اطلاعات شخصی مهم ، که شامل ورزش هایی که در آن شرکت می کنید ، نوع فعالیت ها و اینکه هر چند وقت یک بار ورزش می کنید.
- تمام داروها ، ویتامین ها و دیگر مکمل های مصرفی تان به همراه دوز آن ها.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید
یک نسخه از نتیجه تمامی تست هایی که اخیرا انجام داده اید را همراه داشته باشید. همچنین توصیه می شود در جلسه ویزیت یکی از آشنایان و افراد نزدیک به خود را همراه داشته باشید تا چیزی از قلم نیافتد. سوالاتی که می توانید در مورد سندرم کمپارتمان مزمن از دکتر سوال کنید در ادامه ذکر شده اند :
- چه چیزی باعث بروز علائم در من شده است؟
- علت دیگری برای این نشانه ها وجود دارد؟
- نیاز به انجام کدام تست ها هست؟
- بیماری من مزمن است یا موقتی؟
- چه راه های درمانی وجود دارد؟ شما کدام را پیشنهاد می دهید؟
- من بیماری های دیگری هم دارم. چگونه می توانم آن ها را مدیریت کنم؟
- نیازی به انجام اقدام خاصی هست؟ برای مثال لازم است تا برخی فعالیت ها متوقف شوند؟
متخصص نیز در مورد شدت و نوع علائم از شما سوالاتی را می پرسد. بنابراین آماده باشید تا به تمامی سوالات به صورت دقیق پاسخ دهید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در هنگام فعالیت و ورزش کردن درد ، تورم ، ضعف و بی حسی غیرمعمول و مکرر را تجربه کردید با یک متخصص مشورت نمایید. گاهی اوقات سندرم کمپارتمان با گرفتگی عضله ساق پا اشتباه گرفته می شود ، اما در صورتی که درد حاصل از این گرفتگی برطرف نشد ، به معنی این است که باید به مراکز درمانی مراجعه فرمایید.
گزینه های درمانی سندرم کمپارتمان
نوع حاد
جراحی تنها راه بهبود این نوع می باشد. این پروسه شامل برش زدن و باز کردن فاشیا برای کاهش فشار در کمپارتمان می باشد. در کیس هایی که بیماری شدید باشد ، پزشک باید منتظر بماند تا تورم کاهش یابد و بعد شکاف را ببندد ؛ برخی از این پوست ها نیز به گرافت پوست نیاز دارند.
در صورتی که به علت سفت بودن گچ یا بانداژ دچار این سندرم شده اید ، این موارد باید برداشته شده و یا شل شوند.
نوع مزمن
برای درمان این نوع از سندرم کمپارتمان ، دکتر محمد ابراهیم طاهریان بهترین جراح ارتوپد تهران ابتدا پیشنهاد می دهد از روش های غیر جراحی بهره بگیرید. این موارد شامل موارد زیر می شود :
- فیزیوتراپی برای کشش عضلات
- تجویز داروهای ضد التهاب
- تغییر سطحی که روی آن ورزش انجام می دهید
- انجام حرکات با تاثیر کم به عنوان بخشی از روتین ورزشی
- استراحت بعد از فعالیت
- قرار دادن پاها در مکانی بالاتر از سطح زمین
- استفاده از کمپرس سرد در ناحیه ای که تحت تاثیر قرار گرفته است
در صورتی که این متدها تاثیری نداشته باشند ، امکان دارد به جراحی نیاز داشته باشید. در کل عمل جراحی برای درمان سندرم کمپارتمان مزمن ؛ از پروسه های غیر جراحی تاثیرگذارتر می باشد.
تغییر سبک زندگی و درمان خانگی
برای کاهش درد سندرم کمپارتمان مزمن ، این گزینه ها را امتحان کنید :
- کفش های بهتری برای ورزش کردن استفاده نمایید
- ورزش خود را به حرکاتی محدود کنید که منجر به درد نمی شوند ، مخصوصا روی فعالیت های ساده مثل دوچرخه سواری یا تردمیل تمرکز کنید. اگر دویدن پاهای شما را اذیت می کند ، شنا کردن را امتحان کنید یا روی سطوح نرم تر بدوید.
- پس از ورزش ، حرکات کششی را روی ناحیه ای که دچار درد شده انجام دهید.
می توان از بروز سندرم کمپارتمان جلوگیری کرد؟
زمانی که نوع حاد این مشکل به علت وارد شدن آسیب به بدن به وجود آمده باشد ، طبیعتا راهی برای پیشگیری از آن نیست. اما در صورتی که سریعا به متخصص مراجعه کرده و نسبت به تشخیص و درمان آن اقدام کنید از عوارض آن جلوگیری خواهد شد. اگر گچ استفاده شده برای درمان بیش از حد تنگ است و باعث ایجاد حس ناراحتی گردیده است ، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. توجه داشته باشید در صورتی که قرص مسکن مصرف کرده باشید اما این قسمت از بدن همچنان متورم و دردناک باشد ؛ باید گچ دوباره تنظیم شود تا از بروز سندرم کمپارتمان جلوگیری گردد.
می توان با اقدامات زیر ، از بروز سندرم مزمن کمپارتمان جلوگیری نمود :
- بالا بردن تدریجی استقامت در حین ورزش
- تغییر حالت بدن حین ورزش ( برای مثال هنگام دویدن ، طرز قرار دادن پاها را تغییر دهید)
- افزایش انعطاف پذیری
- استراحت دادن به عضلات. سعی کنید بیش از حد تمرین نکنید
- استفاده از کفش های مناسب
- ورزش کردن روی سطوح نرم ، برای بدن مفیدتر است
در صورتی که سندرم کمپارتمان درمان نشود ، چه اتفاقی رخ می دهد؟
نوع حاد این بیماری ، به درمان فوری نیاز دارد. در صورتی که فشار به سرعت برداشته نشود ، ممکن است این بیماری به بروز عوارض زیر منجر شود :
- انقباض عضله ( سفت و دفورمه شدن آن)
- وارد شدن آسیب دائمی به عضلات و عصب ها در طول 24 ساعت
- معلولیت دائمی
- قطع عضو
- مرگ
این سندرم دوباره عود می کند؟
در صورتی که بهترین جراح ارتوپد تهران برای درمان این بیماری از رویکرد فاشیوتومی استفاده کرده باشد ، معمولا بیمار دوباره با آن مواجه نخواهد شد ؛ اما در صورتی که دوباره ورزش های شدید یا تکرار شونده را شروع کنید ، ممکن است نوع مزمن این عارضه دوباره رخ دهد.
